به گزارش سلامت نیوز به نقل از کلیولندکلینیک، هورمون ها مواد شیمیایی هستند که عملکردهای مختلف بدن را با انتقال پیام از طریق خون به اندام ها، پوست، ماهیچه ها و سایر بافت ها هماهنگ می کنند. این سیگنال ها به بدن شما می گویند که چه کاری را چه زمانی باید انجام دهد. هورمون ها برای زندگی و سلامتی شما ضروری هستند.

دانشمندان تاکنون بیش از 50 هورمون را در بدن انسان شناسایی کرده اند.

هورمون ها و بیشتر بافت ها (عمدتاً غدد) که آنها را ایجاد و آزاد می کنند، سیستم غدد درون ریز شما را تشکیل می دهند. هورمون ها فرآیندهای مختلف بدن را کنترل می کنند، از جمله:

• متابولیسم
• هموستاز (تعادل داخلی ثابت)
• رشد و توسعه
• عملکرد جنسی
• تولید مثل
• چرخه خواب و بیداری

عدم تعادل هورمونی چیست؟

عدم تعادل هورمونی زمانی اتفاق می افتد که یک یا چند هورمون بیش از حد یا خیلی کم داشته باشید. این یک اصطلاح گسترده است که می تواند نشان دهنده بسیاری از شرایط مختلف مرتبط با هورمون باشد.

هورمون ها سیگنال های قدرتمندی هستند. برای بسیاری از هورمون ها، داشتن حتی اندکی بیش از حد یا خیلی کم از آنها می تواند تغییرات عمده ای در بدن شما ایجاد کند و منجر به شرایط خاصی شود که نیاز به درمان دارند.

برخی از عدم تعادل های هورمونی می توانند موقتی و برخی دیگر مزمن (طولانی مدت) باشند. علاوه بر این، برخی از عدم تعادل های هورمونی نیاز به درمان دارند تا بتوانید از نظر جسمی سالم بمانید، در حالی که برخی دیگر ممکن است بر سلامت شما تأثیر نگذارند اما می توانند بر کیفیت زندگی شما تأثیر منفی بگذارند.

عدم تعادل هورمونی باعث چه شرایطی می شود؟

ده ها وضعیت پزشکی ناشی از مشکلات هورمونی است. برای اکثر هورمون ها، داشتن بیش از حد یا خیلی کم از آنها باعث علائم و مشکلاتی در سلامت شما می شود. در حالی که بسیاری از این عدم تعادل ها نیاز به درمان دارند، برخی می توانند موقتی باشند و ممکن است خود به خود از بین بروند. برخی از شایع ترین شرایط مرتبط با هورمون عبارتند از:

• قاعدگی نامنظم: چندین هورمون در چرخه قاعدگی نقش دارند. به همین دلیل، عدم تعادل در هر یک یا چند تا از آن هورمون ها می تواند باعث پریودهای نامنظم شود. شرایط خاص مرتبط با هورمون که باعث پریودهای نامنظم می شود شامل سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و آمنوره است.
• ناباروری: عدم تعادل هورمونی علت اصلی ناباروری در افراد است. شرایط مرتبط با هورمون مانند PCOS و عدم تخمک گذاری می تواند باعث ناباروری شود.
• آکنه : آکنه عمدتاً به دلیل مسدود شدن منافذ ایجاد می شود. در حالی که عوامل زیادی در ایجاد آکنه نقش دارند، نوسانات هورمونی، به ویژه در دوران بلوغ، عامل مهمی است. غدد چربی، از جمله غدد موجود در پوست صورت، زمانی که هورمون ها در دوران بلوغ فعال می شوند، تحریک می شوند.
• آکنه هورمونی (آکنه بزرگسالان) : آکنه هورمونی زمانی ایجاد می شود که تغییرات هورمونی میزان چربی تولید شده پوست شما را افزایش دهد. این امر به ویژه در دوران بارداری، یائسگی و افرادی که از تستوسترون درمانی استفاده می کنند، رایج است.
• دیابت: در ایالات متحده، شایع ترین بیماری غدد درون ریز (مربوط به هورمون) دیابت است. در دیابت، لوزالمعده شما به اندازه کافی هورمون انسولین نمی سازد یا بدن شما از آن به درستی استفاده نمی کند. انواع مختلفی از دیابت وجود دارد. شایع ترین آنها دیابت نوع 2 ، دیابت نوع 1 و دیابت بارداری هستند.
• بیماری تیروئید: دو نوع اصلی بیماری تیروئید، کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید است. هر شرایطی دلایل احتمالی متعددی دارد. بیماری تیروئید نیاز به درمان دارد.
• چاقی : بسیاری از هورمون‌ها می‌توانند بر نحوه سیگنال‌های بدن شما که آیا به غذا نیاز داریدیا خبر و نحوه مصرف انرژی بدن شما تأثیر بگذارند، بنابراین عدم تعادل برخی هورمون‌ها می‌تواند منجر به افزایش وزن به شکل ذخیره‌سازی چربی شود. به عنوان مثال، کورتیزول اضافی و هورمون های تیروئید کم می تواند به چاقی کمک کند.

علائم و نشانه های عدم تعادل هورمونی چیست؟

از آنجایی که بدن شما بیش از 50 هورمون مختلف تولید می کند، که همه آنها به عملکردهای مهم بدن کمک می کنند، بسته به عدم تعادل هورمونی ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنید.

مهم است بدانید که بسیاری از علائم زیر ممکن است ناشی از شرایط دیگر باشد، نه فقط به دلیل عدم تعادل هورمونی. اگر زمانی متوجه تغییری در سلامت روزانه خود شدید و علائم جدید و مداومی را تجربه کردید، مهم است که با پزشک خود صحبت کنید، مهم نیست که علت آن چه می تواند باشد.

علائم عدم تعادل هورمونی که بر متابولیسم شما تأثیر می گذارد

عدم تعادل هورمونی رایج شامل مواردی است که بر متابولیسم شما تأثیر می گذارد. متابولیسم شما شامل واکنش های شیمیایی در سلول های بدن شما می شود که غذایی که می خورید را به انرژی تبدیل می کند. بسیاری از هورمون ها و فرآیندهای مختلف در متابولیسم نقش دارند.

علائم عدم تعادل هورمونی که بر متابولیسم شما تأثیر می گذارد عبارتند از:

• ضربان قلب آهسته یا ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
• افزایش یا کاهش وزن غیرقابل توضیح
• خستگی
• یبوست
• اسهال یا اجابت مزاج مکرر
• بی حسی و گزگز در دستان
• سطح کلسترول خون بالاتر از حد طبیعی
• افسردگی یا اضطراب
• ناتوانی در تحمل دماهای سرد یا گرما
• پوست و موی خشک و زبر
• پوست نازک، گرم و مرطوب
• توزیع نامنظم چربی بدن
• پوست تیره در زیر بغل یا پشت و کناره های گردن (آکانتوز نیگریکانس)
• تشنگی شدید و تکرر ادرار

علائم عدم تعادل هورمون های جنسی زنان

زنان ممکن است عدم تعادل هورمون های جنسی استروژن و پروژسترون که تخمدان ها تولید می کنند داشته باشند. آنها همچنین می توانند تستوسترون و آندروژن اضافی داشته باشند. عدم تعادل در هورمون های جنسی می تواند علائم زیر را ایجاد کند:

• آکنه روی صورت، قفسه سینه و یا قسمت بالای کمر
• ریزش مو
• دوره های سنگین قاعدگی
• هیرسوتیسم (موهای زائد بدن)
• گرگرفتگی
• ناباروری
• پریودهای نامنظم
• از دست دادن علاقه به رابطه جنسی
• آتروفی واژن
• خشکی واژن

علائم عدم تعادل هورمون های جنسی مردان

مردان ممکن است دچار عدم تعادل تستوسترونی باشند که بیضه ها تولید می کنند و سایر هورمون های جنسی که می تواند علائم زیر را ایجاد کند:

• کاهش یا ریزش موهای بدن
• اختلال نعوظ (ED)
• ژنیکوماستی (بافت پستان بزرگ شده)
• ناباروری
• از دست دادن علاقه به رابطه جنسی
• از دست دادن توده عضلانی

آیا عدم تعادل هورمونی باعث افزایش وزن می شود؟

بله، عدم تعادل هورمونی خاص می تواند باعث افزایش وزن شود، از جمله:

• کم کاری تیروئید: این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که سطح هورمون تیروئید شما پایین است، که باعث می شود متابولیسم شما کند شود. این پدیده می تواند باعث افزایش وزن شود.
• سندرم کوشینگ: این یک بیماری نادر است که زمانی اتفاق می افتد که بدن شما هورمونی به نام کورتیزول بیش از حد داشته باشد. منجر به افزایش وزن سریع در صورت (گاهی اوقات "صورت ماه")، شکم، پشت گردن (گاهی اوقات "قوز بوفالو" نامیده می شود) و سینه شما می شود.
• یائسگی : در طول یائسگی،بسیاری از افراد دچار اضافه وزن می شوند که دلیل آن تغییرات هورمونی است که باعث کند شدن متابولیسم آنها می‌شود. مهم است که به یاد داشته باشید که این نوع "عدم تعادل هورمونی" طبیعی و بخشی مورد انتظار از زندگی است.

چندین عامل دیگر در افزایش وزن نقش دارند. اگر افزایش وزن غیرمنتظره ای را تجربه می کنید یا نگران وزن خود هستید، با پزشک خود صحبت کنید.

آیا عدم تعادل هورمونی می تواند باعث اضطراب شود؟

بله، برخی عدم تعادل های هورمونی می تواند باعث اضطراب شود، از جمله:

• پرکاری تیروئید:هورمون تیروئید اضافی متابولیسم شما را تسریع می کند. این می تواند باعث اضطراب، علاوه بر عصبی بودن غیرمعمول، بی قراری و تحریک پذیری شود.
• سندرم کوشینگ : در حالی که به اندازه یک علامت رایج نیست، سندرم کوشینگ (کورتیزول بیش از حد) می تواند باعث اضطراب و همچنین افسردگی و تحریک پذیری شود.
• کمبود هورمون رشد با شروع بزرگسالان: بزرگسالان مبتلا به کمبود هورمون رشد اغلب گزارش می دهند که دارای اضطراب و/یا افسردگی هستند.

چندین شرایط و عوامل دیگر می توانند باعث اضطراب شوند. اگر اضطراب دارید، مهم است که با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید.

علت عدم تعادل هورمونی چیست؟

در طول زندگی شما(و حتی در طول روز) سطح هورمون شما به طور طبیعی افزایش و کاهش می یابد.

دوره های خاصی از زندگی باعث تغییرات و نوسانات شدیدتر در هورمون ها می شود، از جمله:

• بلوغ
• بارداری
• یائسگی

با این حال، چندین دلیل دیگر وجود دارد که باعث می شود سطح هورمون شما در زمان های غیرمنتظره نامنظم شود. برخی از شایع ترین علل نوسان یا نامتعادل سطح هورمون عبارتند از:

• فشار
• داروهای خاص
• استفاده از استروئید

این عدم تعادل هورمونی به احتمال زیاد موقتی یا قابل رفع با تغییر دارو یا مدیریت صحیح استرس است.

شرایط مزمن مرتبط با هورمون می تواند چندین علت مختلف داشته باشد. به طور کلی، شرایط یا موقعیت های اصلی که باعث عدم تعادل هورمونی قابل توجه پزشکی می شوند عبارتند از:

• تومورها ، آدنوم ها
• آسیب یا آسیب به غده درون ریز
• شرایط خود ایمنی

شایع ترین علل اختلالات هورمونی

تاخیر در عادت ماهیانه شایع ترین شکایت زنان در مراجعه به متخصص زنان است که دلیل اصلی آن هم به طور معمول اختلال هورمونی است. دکتر ملیحه حسن زاده مفرد متخصص زنان و زایمان و استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این نکته به خراسان می گوید: افزایش وزن، چاقی ، پرمویی و نازایی مهم ترین علایم اختلال هورمونی در زنان در دوران باروری است.

علت های بسیار متفاوتی برای اختلالات هورمونی می توان ذکر کرد که بیان همه آن ها از حوصله خوانندگان بیرون است. اما تغییراتی که در هیپوتالاموس و هیپوفیز رخ می دهد، اختلال در کارکرد تخمدان و ابتلا به سندرو م تخمدان پلی کیستیک از شایع ترین علل اختلالات هورمونی است. دکتر حسن زاده با اشاره به این که این سندروم یکی از علل نازایی نیز می باشد، توضیح می دهد: بیشتر مراجعان خانم های چاق هستند که عادت های نامرتب دارند و دچار مشکلات نازایی هستند و در سونوگرافی کیست های ریز در تخمدان مشاهده می شود. علت بروز این کیست ها اختلالات هورمونی است و تخمدان به علت وجود آن ها کارکرد عادی خود را از دست می دهد و به موقع تخمک آزاد نمی کند.

یکی دیگر از شایع ترین علل اختلالات هورمونی استرس است، هر گونه استرس کم یا زیاد، می تواند به این اختلال منجر شود. خانم هایی که رژیم های غذایی سخت می گیرند، دچار پرخوری یا بی اشتهایی هستند می توانند در معرض این اختلالات قرار گیرند. فعالیت ورزشی شدید برای فردی که به تازگی فعالیت بدنی را شروع کرده نیز می تواند باعث اختلال در هیپوتالاموس و به هم خوردن تعادل هورمون ها شود. خوب است بدانید برای این که تخمدان ها عملکرد مناسبی داشته باشد، باید چهار نقطه بدن کارکرد صحیحی داشته باشد. هیپوتالاموس و هیپوفیز که در مغز هستند و سپس تخمدان و رحم و سیستم تناسلی. اختلال در هر یک از این ۴ عضو باعث اختلال در کارکرد تخمدان می شود و کار تخمدان واکنشی به فعالیت مغز است.

همچنین تغییرات آب و هوایی، جابه جایی جغرافیایی و اختلال در عملکرد غده آدرنال هم جزو این عوامل است.

گاهی اوقات بیماری زمینه ای باعث بروز اختلال هورمونی می شود. ابتلا به دیابت و مشکلات تیروئیدی در متابولیسم هورمونی تاثیر می گذارد و به اختلال هورمونی منجر می شود. به عنوان مثال پرکاری یا کم کاری تیروئید تعادل هورمون های بدن را به هم می زند. چاقی مفرط و افزایش وزن شدید در ارتباط با سایر بیماری ها و عوامل بسیار دیگری می تواند دست به دست هم بدهد و باعث این عارضه شود.

اختلال در عادت ماهیانه

این متخصص زنان با اشاره به این که اختلال در عادت ماهیانه یکی از شایع ترین مشکلات مراجعان به مطب هاست تصریح می کند: علل این عارضه هم بسیار متفاوت و پردامنه است که اختلال در کارکرد تخمدان و مصرف قرص های ضدبارداری فقط ۲ علت آن است اما باید متذکر شد که قرص های ضد بارداری باعث اختلال هورمونی نمی شود بلکه این قرص ها به بیمارانی داده می شود که از نامرتب بودن عادت ماهیانه شکایت دارند.

آن ها پس از مصرف دچار لکه بینی می شوند که علت آن ورود هورمون اضافه به بدن است. در این مرحله درمانی وجود ندارد و پس از گذشت چند ماه عادت فرد مرتب می شود. اما شکایت بسیاری از خانم ها این است که پس از قطع مصرف قرص ها عادت ماهیانه شان نامرتب می شود و گمان می کنند که علت آن مصرف قرص های ضد بارداری است.

توضیح ضروری این است که با مصرف قرص های ضدبارداری هورمون اضافه وارد بدن می شود و در طول زمان بدن به دریافت هورمون عادت می کند و عادت ماهیانه مرتب می شود. نکته این جاست که اگر خانمی حتی با مصرف قرص دچار خونریزی های مکرر شود و پریودش تنظیم نشود باید به دنبال مسائل جدی مثل غده، پولیپ، فیبروم باشیم و موضوع اختلال هورمونی را رد کنیم. بنابراین قرص های ضدبارداری جزو درمان های اختلالات هورمونی است و برای بسیاری از بیماران تجویز می شود و درمان موجهی هم به حساب می آید.

گرفتن شرح حال دقیق بیمار، در نظر گرفتن داروهایی که مصرف می کند اعم از قرص های ضدبارداری ، قرص های استروژن و ... جزو وظایف پزشک در مواجهه با بیمارانی است که با یک شکایت خونریزی غیر طبیعی یا اختلال هورمونی مراجعه می کنند.

سندروم پیش از قاعدگی

این سندروم که علایمی چون احساس بدخلقی ، کسلی، پرخوابی یا کم خوابی، نوسانات شدید خلقی، کم اشتهایی، احساس غم و افسردگی دارد و در برخی از زنان قبل از بروز قاعدگی بروز پیدا می کند هم وابسته به هورمون است و به علت ترشح پروژسترون پس از تخمک گذاری رخ می دهد. وقتی ترشح پروژسترون قطع، پریود آغاز می شود. در طول این مدت به علت آثار پروژسترون در بدن بسیاری از زنان دچار اختلالات عصبی، افسردگی شدید یا خفیف و دردهای جسمی می شوند که با مصرف قرص های ضدبارداری و با تخمک گذاری مهار شده دیگر بیمار این عوارض را تجربه نخواهد کرد. البته فقط در موارد شدید به تجویز این قرص ها اقدام می کنیم و در اکثر موارد علایم سندروم پیش از قاعدگی قابل تحمل است و نیازی به درمان ندارد.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره این که سن بیمار هم در شناسایی دلیل خونریزی های نامرتب نقش مهمی دارد، توضیح می دهد: بیماری که چهار سال است عادت ماهیانه شده به علت تغییرات زیادی که در بدنش طی چند سال بروز پیدا کرده ممکن است دچار خونریزی شود اما گاهی اوقات بیماری ۱۰ سال مشکلی نداشته اما ناگهان دچار خونریزی های مکرر شده است و درد گزارش می کند. در این موارد ممکن است علت خونریزی یا درد، فیبروم یا سایر مشکلات پاتولوژیک باشد.

همچنین در بارداری و زایمان اختلال هورمونی شدیدی در بدن به وجود می آید که نتیجه واکنش بدن است. در طول بارداری جفت هورمون هایی ترشح می کند و در دوران شیردهی هم بسیاری از مادران ماه ها عادت ماهیانه نمی شوند که علت آن همین تغییرات هورمونی است. این تغییرات هورمونی کاملا طبیعی است و در بیشتر موارد نیاز به درمان ندارد.

در مجموع می توان گفت اغلب زنان در مقاطعی از زندگی اختلال هورمونی را تجربه می کنند اما این عارضه در برخی مقاطع اهمیت زیادی دارد. با افزایش سن اختلال هورمونی مشکل جدی تری محسوب می شود و یک خانم ۲۵ ساله کمتر احتمال دارد به سرطان رحم مبتلا شود بنابراین با مراجعه به پزشک با دارو بلافاصله درمان می شود اما یک خانم ۴۵ ساله مبتلا به اختلال هورمونی حتما باید چکاپ کامل شود و درباره او اختلالات پاتولوژیک را باید مدنظر قرار دهیم و سپس به اختلالات هورمونی بپردازیم.